فهمِ علوي در برابر فهم ديگران قرار گرفت و پيروان و دوست داران اهل بيت عليهم السلام، براي دريافتِ احكام، به علي بن ابي طالب مراجعه مي كردند. 
ليكن با توجه به اينكه شيعيان در اقليت قرار داشتند، بروز و ظهوركامل فقه شيعي به دروان امام باقر و امام صادق عليهما السلام و جدايي آن از فقه غالب و رايج اهل سنت، باز مي گردد. در اين دوره فقه شيعي با گسترش فراواني روبرو شد. 
دوره هاي اصلي تاريخي فقه اماميه عبارت است از: 
دوره تشريع: اين دوره شامل تمامي زندگي پيامبر از آغاز و تا ارتحال ايشان ادامه يافت.
دورة تفسير و تبيين: اين دوره با امامت حضرت علي عليه السلام شروع مي شود، و تا غيبت صغراي امام زمان (عج) ادامه يافته است كه ميان سالهاي 11 تا 260 ق بود. 
دوره تفريع: اين دوره همان دوره استخراج و استنباط احكام بعد از دوره تشريع مي باشد كه تا به امروز ادامه دارد.
ادوار فقه شيعهدر دوره تفريع شيعه عبارتند از: 
1-شكوفايي اجتهاد و قانونمندي فقه: از 260 ق تا ظهور شيخ طوسي 436 ق ادامه يافت. در اين دوره محدثان با تدوين منابع حديثي، و اهل اجتهاد نيز با تعميق مباحث عقلي و تحليلي، خدمتِ شاياني به شكوفايي اجتهاد و قانونمندي فقه شيعه نمودند.
2-كمال اجتهاد: شيخ طوسي در اين مرحله تلاش وافري انجام داد. در اين دورة كوتاه، شيخ طوسي كه وارثِ اهل حديث و اهل اجتهاد به شمار مي رفت، براي ترقي فقه شيعه كمر همت بست. ابهت علمي او چنان سيطره اي بر مجامع علمي شيعه پيدا كرد كه نزديك به 130 سال سخنان او نقد و نقض نمي شد. حتي امروزه نيز برخي مخالفت با وي را برنمي‌تابند.
3-عصر تقليد: پس از فوت شيخ طوسي در سال 460 ق آغاز گرديد و سال 588 ق با نگارش السرائر توسط ابن ادريس پايان يافت. ابن ادريس با ادبيات جسورانه اش، اين دوره را چنين توصيف مي كند مي گويد: چون ديدم علم احكام و شريعت را معطل گذاشته اند و بدان بي رغبت شده اند و برخي از سر ناداني يا مصلحت سنجي در گشودن ابواب بحث علمي كوتاهي مي كنند و زمام دانش فقه در دست فرومايگان افتاده است، در صدد جبران برآمدم.
4-نهضت مجدد مجتهدان: توسط ابن ادريس آغاز گرديد و تا تدوين كتاب «الفوائد المدنيه» توسط محمد امين استر آبادي در سال 1030 ق ادامه يافت. در اين دوره بزرگاني چون يحيي بن سعيد حلي (م 707 ق) و محقق حلي (م 676 ق) و علامه حلي (م 726 ق) و شهيد اول (م 786 ق) و محقق كركي (م 930 ق) و شهيد ثاني (م 965 ق) و مقدس اردبيلي (م 993 ق) بروز يافتند و موسوعه هاي فقهي بسياري در اين 442 سال به رشتة تحرير درآمد.
5-اخباريان: بروز اخباريان تا وفات شيخ يوسف بحراني صاحب حدائق الناضره در سال 1186 ق ادامه يافت. علت پيدايشِ اين نحلة فكري، را مي توان به اختلاف گرايش در ميان فقهاي شيعه مربوط دانست كه ادامة اختلاف گرايش اصحاب ائمه عليهم السلام بوده است. در اين دوره جوامع حديثي بسياري نگاشته شد.
6-تكامل و اوج گيري اجتهاد: با ظهور وحيد بهبهاني در سال 1186 ق آغاز گرديد و تا تدوين قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران در سال 1399 ق ادامه يافت. در اين دوره فقه شيعه از لحاظ ابواب و مسائل و ادله رشد چشم گيري يافت و چارچوبهاي استدلالي و انديشة فقهي تكميل شد و ادبياتِ اصولي در ميان فقيهان رواج فراواني يافت. 
7-حاكميت فقه: با پيروزي انقلاب در ايران، فقه وارد عرصة جديدي شد. در واقع فقها متصدي پياده سازي و كاربردي كردن فقه در اجتماع گرديدند، و تا امروز ادامه يافته است. در اين دوره فقه به عنوان تئوري واقعي و كامل ادارة انسان از گهواره تا گور مطرح گرديد.(1)
منابع استنباط: 
منابع استنباطی فقه شیعه عبارتند از:
*كتاب
*سنت
*عقل
*اجماع(2) 
ویژگی های فقه:
از مهمترین ویژگی های فقه شیعه می توان به موارد زیر اشاره كرد(3): 
*برای استنباط از احادیث پیامبر و اهل بیت پیامبر (صلوات الله علیهم) بهره می گیرند.
*به هیچ عنوان قیاس غیر منصوص العله را قبول نمی كنند.
*اجماع به شرطی نزد ایشان حجیت دارد كه كاشف از قول معصوم (علیه السلام) باشد.
*اسحتسان و استصلاح و مصالح مرسله را از منابع استنباط نمی دانند.
*كاربرد عرف در نزد ایشان محدودتر از كاركرد آن در فقه اهل سنت است.
*قول صحابه زمانی در نزد ایشان اعتبار دارد كه به معصوم (علیه السلام) متصل گردد.
*اكثر شیعیان به انفتاح باب علم، باور دارند.
*مهمترین منبع استنباط در نزد ایشان قرآن و حدیث است.
*در برخی مسائل ابواب مختلف فقهی –همچون متعه و ارث و طلاق و… - فتوایی بر خلاف اهل سنت برگزیده اند.
گستره جغرافيائي: 
شیعیان امروزه در سراسر جهان حضور دارند؛ مهمترین كشورهایی كه مراكز شیعیان به شمار می رود عبارتند از ایران؛ عراق؛ بحرین؛ لبنان؛ سوریه؛ افغانستان
منابع تحقيق:
هاشم معروف الحسني، تاريخ الفقه الجعفري.
ابوالقاسم گرجي، تاريخ فقه و فقها.
محمود شهابي، ادوار فقه.
ابراهيم جناتي، ادوارفقه وكيفيت بيان آن.
عليرضا فيض، ويژگيهاي اجتهاد و فقه پويا.
محمد حسن رباني بيرجندي، فقه و فقهاء اماميه در گذر زمان.
رضا اسلامي، مدخل علم فقه.
سيدمهدي نريماني، تقريرات فقه مقارن محمد حسن رباني بيرجندي.
سيد مهدي نريماني، تقريرات درس اصول فقه مقارن حسين صابري.
---------------------------------------------------------------------------

پاورقي
1.برای مطالعة بیشتر ر.ك: رضا اسلامی؛ مذخل علم فقه؛ 255 – 416.
2.شیخ بهائی؛ زبدة الاصول؛ 83.
3.سید مهدی نریمانی؛ تقريرات درس اصول فقه مقارن استاد حسين صابري؛ 10..